Ағыбай батыр» – тарихи жыр. Кенесары Қасымов бастаған ұлт-азаттық қозғалысына белсене қатысқан белгілі батыр Ағыбай Қоңырбайұлының (1802–85) ерлік істерін баяндайды. Жырдың екі нұсқасы сақталған. Қарағандылық жыршы Тәужи Айнатасов жинаған «Ағыбай батыр» жырында Кенесарының түрікмен елінен бір тұлпар әкеп беру туралы өтінішін орындауға аттанған Ағыбай батырдың сапар кезіндегі ерліктері баяндалады. Нұсқа толық емес, он бір буынды, қара өлеңмен жазылған. Жыр оқиға желісі, құрылысы, суреттеу тәсілі жағынан өте қызғылықты. Романтикалық сарын басым.

Ақын, халық ауыз әдебиетін жинаушы Нұрғали Бейсеновтен 1949 ж. жазып алынған «Ағыбай батыр» жырының 2-нұсқасы көркемдігі мен мазмұны жағынан құндырақ. Ағыбай нақтылы өмірде Ресей отаршыларына қарсы күрес жүргізсе, жырда қалмақпен соғысып, ерлік көрсетеді, даңқы бүкіл елге жайылған қолбасшы атанады. Бұл жыр да он бір буынды қара өлеңмен жазылған. Батыр ерлігі тарихи жыр шеңберінен асып, ертегі сарынымен бейнеленген, осы арқылы жырдың тарихи-әлеуметтік идеясы айқын байқалады.

Ағыбай батырдың елін сыртқы жаудан қорғау жолындағы ерлік істері туралы осындай мазмұндағы басқа нұсқалар Қазақстан Ғылымдар Академиясының Орталық ғылыми кітапханасы мен Әдебиет және өнер институтының Қолжазбалар орталығында сақтаулы.

«Ағыбай батыр» жырының Т.Айнатасов жинаған нұсқасы «Ақжолтай Ағыбай батыр» жинағында (Жезқазған, 1992) жарияланған.

Сапарғали Ысқақұлы Бегалин 1895 жылы Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданы, Дегелең ауылында туылған. Қазақ балалар әдебиетінің негізін қалаушылардың бірі, ақын әрі жазушы.  Сапарғали Бегалин алғаш ауыл молласынан оқып хат таныған. 1913 жылы Семей қаласындағы орыс-қазақ училищесіне түсіп сонда оқыған. Жасында жыршылардан терме, салт жырларын, айтыс өлеңдерін жатқа алған. Соның әсерімен шығармашылық жолын өлең жазудан бастаған.

Оның "Қазақ қыз-бозбалалары" деген тұңғыш өлеңі 1914 жылы "Айқап" журналында басылған.  "Қыран кегі" (1943) "Цимлян теңізі" (1953) "Таңдамалы" (1956), "Сырлы қайнар" (1963) т.б. өлеңдер мен поэмалар жинағы жарық көрген. Сонымен қатар балаларға арналған прозалық шығармалар, "Замана белестері" атты роман (1975 ж) жазған. Қазақ халқының ауыз әдебиеті үлгілерін жинау, зерттеу саласында  ұзақ жылдар   еңбек етті.

Дастан  1940 жылы жазылған.

Хан Кенеге ілескен қазақ қолын түгелімен құртуға аттанған  патша әскері мен қырғыз манаптарының біріккен қолынан  құтылуда көрсеткен Ағыбай батырдың ерлігі сөз болып, оның халықшылдық, адамгершілік тұлғасы сомдалып, дастанда Кенесары заманының шежіресі шертіледі.

Кенесары оқиғасына қатысты тың деректер кездеседі.  Дастанда кездесетін Кенесары оқиғасына қатысты деректер зерттеушілерді  қызықтырары сөзсіз.